Koń w sztuce cz. II / Horse in art part II

Jednym z ważnych motywów w malarstwie, oprócz typowej pracy konia wykonywanej dla człowieka, jest motyw konia w stajni. Obraz „W stajni” pędzla Artura Grottgera przedstawia kasztanowego ogierka gorącokrwistego w stajennym boksie. Malarstwo Grottgera jest oszczędne w kolorze - ugry i ziemiste kolory podmalówki nadają ton całej pracy, gdzieniegdzie tylko pojawiają się momenty innych kolorów: błękitów i szarości, które podkreślają nastrój. Grottger jednak nie jest najsłynniejszym polskim malarzem koni, bowiem to jednak uwagę przyciąga klan Kossaków, Piotr Michałowski, czy Józef Brandt (z Warszawy).
Jednakże polscy malarze nie byli prekursorami w portretowaniu koni. Pragnę jedynie napomknąć o postaci Williama Cavendisha, księcia Newcastle, który to jest nie tylko „ojcem” klasycznego (angielskiego) jeździectwa, ale także wydał w osiemnastym wieku bogato ilustrowany podręcznik o ujeżdżaniu: „The New Method of Dressing Horses by William Cavendish, Duke of Newcastle” - to właśnie m.in. z jego zasług dzisiaj możemy wyróżnić takie dyscypliny jak WKKW, ujeżdżanie (dressage), czy skoki.

Polska sztuka jest nierozłącznie związana z istotą konia. Pierwsze, co przychodzi na myśl to kawaleria i jeździectwo. W zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie z daru książąt Czartoryskich znajdują się kulbaki z bogatymi zdobieniami złotymi nićmi, kamieniami szlachetnymi i cennymi materiałami. Odróżnić można także mistrzowskie dekoracje w ich budowie, np. elementy okuciowe łęków, strzemion, uździenic, podogoni czy wręcz biżuteryjne zdobione i tkane czapraki. Koń w polskiej kulturze zapisał się jako ważna postać, nie tylko element wojskowy i pracy dla człowieka, ale także jako romantycznego marzenia o wolności i poszukiwaniu tożsamości.
Jednym z najbardziej interesujących mnie wątków są nieodłącznie związani z kulturą Ukrainy Huculi i konie huculskie. Wielu malarzy, którzy uwiecznili tradycje skupiali się raczej na zwyczajach i strojach, nie ma za to aż tak wielu przedstawień tych niezwykłych zwierząt.
Jednym z nielicznych przykładów przedstawienia tego wspaniałego, zimnokrwistego konia jest obraz Stanisława Masłowskiego „Dumka Jaremy”. Na obrazie widnieje młoda para wraz z karym koniem uwieczniona na rozległym, ukraińskim stepie. Jednakże to, co przyciąga moją uwagę oprócz romantycznego przedstawienia to odwzorowanie małego konika wraz z tzw. rzędem, w typowym dla regionu stylu. Obite metalowymi elementami ogłowie i podogonie, zdobi postać konia i odbiega od zwyczajnych elementów tego typu. Innym, również charakterystycznym elementem w ekwipunku koni huculskich były kantary i uwiązy z wzorami. Można było również zauważyć wełniane, tkane koce używane jako derki i zamiennie, czapraki.
Konie huculskie wywodzące się z regionu wschodnio-południowej Ukrainy, jako rasa, zostały przez człowieka skrzyżowane, z tarpana i kuca. Przez bardzo długi czas były używane jako juczne, ale ich temperament oraz budowa pozwalają im na szeroką pracę pod siodłem, jak i przy zaprzęgu.

One of the important motifs in the painting, in addition to the typical horse work done for humans, is a horse in the stable. The painting "In the Stables" by Artur Grottger depicts a hot-blooded chestnut colt in a stable stall. Grottger's painting is sparing in colour - ochre and earthy underpainting colours set the tone for the entire work, with only moments of other colours in places: blues and greys that enhance the mood. However, Grottger is not the most famous Polish painter of horses, for it is the Kossak clan, Piotr Michałowski, or Józef Brandt (from Warsaw) who attracted attention.
However, Polish painters were not forerunners in portraying horses. I would only like to mention the figure of William Cavendish, Duke of Newcastle, who is not only the "father" of classical (English) horsemanship, but also published a richly illustrated textbook on dressage in the eighteenth century: "The New Method of Dressing Horses by William Cavendish, Duke of Newcastle" - it is to his credit, among others, that today we can distinguish such disciplines as Eventing, dressage, and jumping.

Polish art is inseparable from the essence of the horse. The first thing that comes to mind is cavalry and equestrianism. In the collection of the National Museum in Cracow, from the gift of Princes Czartoryski, there are culottes with rich decorations with gold threads, precious stones and precious materials. One can also distinguish the masterly decorations in their construction, such as the hardware elements of the reins, stirrups, reins, horseshoes, or even jewel-encrusted decorated and woven chaps. The horse has become enshrined in Polish culture as an important figure, not only as a military element and work for the man but also as a romantic dream of freedom and the search for identity.
One of the themes of most significant interest to me is the Hutsuls and the Hutsul horses inherent in the culture of Ukraine. Many painters who have immortalized the traditions have tended to focus on customs and costumes, and there are not as many depictions of these remarkable animals.
One of the few examples of depictions of this magnificent cold-blooded horse is Stanislaw Maslowski's painting "Dumka Jarema." The painting shows a young couple together with a black horse immortalized on the vast Ukrainian steppe. However, what catches my attention, in addition to the romantic representation, is the reproduction of the small horse along with the so-called "row", in the typical style of the region. A metal-clad colt and shank decorate the figure of the horse and deviate from the usual elements of this type. Another, also characteristic element in the equipment of Hutsul horses were halters and tethers with patterns. Woven woollen blankets used as derricks and, interchangeably, chaps could also be seen.
Hutsul horses originated in the region of eastern-southern Ukraine, as a breed, were crossed by man, with the tarpan and the pony. For a very long time, they were used as pack horses, but their temperament and conformation allow them to work extensively under saddle, as well as in a harness.

Sources of the images: National Museum in Cracow, National Museum in Warsaw

Piotr Michałowski, studium gniadego konia, ok. 1830

Piotr Michałowski, studium siwego konia, ok. 1830

Piotr Michałowski, studium siwego konia, ok. 1835

Józef Brodowski, koń w stajni, 1896

Piotr Michałowski, stajenny trzymający konia za uzdę, pomiędzy 1842/45

Hucułka wg rysunku Władysława Szernera, 1888

Kazimierz Sichulski, Polesie 1904

Stanisław Masłowski, Dumka Jaremy, 1879

Powrót Hucułów z polowania na niedźwiedzie wg obrazu Alfreda Wierusza Kowalskiego, druga połowa XIX wieku

Kazimierz Sichulski, konne wyścigi chłopskie na równi nowotarskiej, 1919

Kazimierz Sichulski, Szczwacz na Ukrainie, 1919

Józef Chełmoński, Końskie wywczasy, 1879

Józef Brandt, Arab w rzędzie wschodnim, ok. 1860

Józef Brandt - Kozak na warcie (olej na płótnie, 25,2 x 33cm), 1878, Muzeum Braith-Mali w Biberachu