Ostatnio przeczytałem #84 - "Bellingcat: ujawniamy prawdę w czasach postprawdy" - Eliot Higgins

O Eliocie Higginsie i Bellingcat usłyszałem pierwszy raz kilka lat temu, krótko po katastrofie malezyjskiego MH17, który został zestrzelony przez prorosyjskich separatystów nad terytorium Ukrainy. To właśnie grupa niezależnych researcherów prowadziła drobiazgowe śledztwo w internecie wyłącznie przy użyciu ogólnodostępnych źródeł, czyli OSINT (Open Sources Inteligance). Wspomagani przez dziesiątki informatorów ustalili trasę i dokładne miejsce z którego rosyjska wyrzutnia BUK wystrzeliła rakietę w kierunku samolotu pasażerskiego. Zebrany przez grupkę internetowych zapaleńców materiał dowodowy jest wykorzystywany obecnie w toczącym się procesie przed holenderskim sądem.

Ustalenie sprawców zestrzelenia samolotu przyczyniło się do wzrostu rozpoznawalności grupy, która działa w internecie od blisko dekady. Eliot Higgins krok po kroku odrywa przed czytelnikami jak doszło do powstania tej nieformalnej grupy dziennikarzy obywatelskich, którzy rozwiązują największe zagadki naszych czasów, korzystając jedynie z komputerów. Bellingcat to niezależny internetowy serwis śledczy, który rzuca nowe światło na nasz sposób myślenia o mediach, polityce i przyszłości cyfrowego świata.

W cyfrowej erze nie jest trudno pisać o rewolucjach na końcu świata z "home officu", ilość materiałów, które są udostępniane w internecie jest tak ogromna, że wielu "dziennikarzy" relacjonuje konflikty zza swoich biurek. Pierwszym szeroko udokumentowanym przypadkiem takiego dziennikarstwa był Andy Carvin z National Public Radio, który w 2011 roku relacjonował w mediach społecznościowych zamieszki na Majdan at-Tahrir w Kairze. Wspominał to później „ludzie piszący tweety z placu Tahrir mieli unikalną perspektywę naocznych świadków, która jednak ograniczała się tylko do ich pola widzenia. Żaden z nich nie był w stanie zrelacjonować tego, co dzieje się wszędzie. Miałem wrażenie, jakbym krążył w helikopterze nad placem Tahrir i spoglądał z góry na pole walki. Wszystko ułożyło się w mojej głowie w spójną całość. Miałem ogląd sytuacji, którego prawdopodobnie nie mógłbym uzyskać, będąc tam na dole”.

Arabska wiosna zwróciła uwagę na coś, co miało się stać najpoważniejszą kwestią przekazu medialnego w erze cyfrowej – weryfikację. Jak potwierdzić, że dana informacja jest zgodna z faktami? Skąd wiadomo, z czym mamy do czynienia?

Higginsa również zafascynowały wydarzenia "Arabskiej wiosny", szczególnie ogrom relacji, które mógł znaleźć w internecie. Wyszukiwał co ciekawsze i dzielił się swoimi znaleziskami na forum internetowym "Something Awful". Z czasem odkrywał tajniki weryfikacji danych cyfrowych, ekosystem alternatywnych mediów mocno się rozrastał, wiele podejrzanych stron internetowych przekłamywało filmy i zdjęcia, żeby postawić na swoim w politycznych sporach. Higgins nie gonił za sensacją, tylko koncentrował się na weryfikacji źródeł. "Takie podejście stało się elementarną dewizą Bellingcat: odpowiedzią na chaos informacyjny jest przejrzystość". Rzetelność i przejrzystość publikowanych informacji z konfliktu w Syrii doprowadziło do tego, że największe media światowe powoływały się na jego bloga.

„Dziennikarze przypuszczają, że pracowałem w branży zbrojeniowej. Tymczasem ja przed arabską wiosną wiedziałem o broni nie więcej niż przeciętny właściciel xboxa. Moja znajomość tematu nie wykraczała ponad to, czego dowiedziałem się od Arnolda Schwarzeneggera i Rambo” – powiedziałem reporterowi

Ta wypowiedź była wielokrotnie wykorzystywana przez rosyjskie media, ich celem była dyskredytacja odkryć Higginsa, a później grupy Bellingcat. A lista odkryć obywatelskiego dziennikarstwa jest imponująca, zaczęło się od udowodnienia stosowania broni chemicznej przez armię Asada na terenach zajętych przez rebeliantów, później była sprawa zestrzelenia MH17 przez Rosjan, dzięki której cały świat usłyszał o Bellingcat. Ostatnią głośną sprawą, którą rozpracowali śledczy z Bellingcat była próba otrucia Siergieja Skripala był oficerem GRU i jego córki na terenie Wielkiej Brytanii.

Informacje podawane przez grupę były desperacko dementowane w mediach rosyjskich, słynna petersburska „fabryka trolli” działała pełną parą, "dodatkowo publikowali posty na blogach w serwisie LiveJournal, a potem cytowali je na Twitterze – jest to klasyczna technika powtórnego obiegu, zgodnie z którą kłamstwo zyskuje potwierdzenie w innych źródłach, gdzie zamieścił je ten sam autor".

Kreml stosuje strategię dezinformacji opartą na czterech podstawowych metodach: umniejszaniu, wypaczaniu, rozpraszaniu i zastraszaniu.

Książka jest doskonałą lekturą, ukazuje techniki i źródła wykorzystywane przez grupę Bellingcat w dochodzeniu prawdy. Każda z wymienionych wyżej spraw jest rozpisana do najdrobniejszych szczegółów i wiele więcej. Między innymi metody jakich używali Rosjanie do pomniejszania odkryć grupy. Dla tych którzy nie lubią czytać a wolą patrzeć polecam dokument "Bellingcat: Prawda w czasach postprawdy", w którym autorzy przedstawiają w pigułce działalność i odkrycia Bellingcat.